De Empire-stijl in kunst en kostuums wordt geassocieerd met de naam van één persoon: Napoleon Bonaparte. Tijdens het bewind van Napoleon ontstond deze stijl. En het is met de nederlaag van Napoleon dat de teloorgang van de Empire-stijl in de Europese kunst in verband wordt gebracht.

Jacques Louis David
Keizer Napoleon in zijn studeerkamer in de Tuilerieën

Empire-stijl betekent imperiaal. Napoleon geloofde dat hij de macht had om het Romeinse Rijk nieuw leven in te blazen door heel Europa te veroveren en te verenigen. En het begint zich aan het begin van de 19e eeuw te manifesteren in de kunst van Frankrijk.

Kolommen van de Korinthische orde, symmetrie, marmeren sculpturen, inclusief oude goden, dit alles is inherent aan de Empire-stijl. En zelfs een triomfboog verschijnt in Parijs. Net als de Romeinse keizers die triomfbogen oprichtten ter ere van hun overwinningen, geeft Napoleon opdracht tot de bouw van een triomfboog ter ere van de overwinningen van zijn “Grote Leger”.

Firmin Massot
Keizerin Josephine

De Empire-stijl was aan het begin van de 19e eeuw vooral wijdverspreid in Frankrijk. Parallel daarmee ontwikkelde zich een andere stijl uit het begin van de 19e eeuw: de romantiek. En als er in Frankrijk een imperiale stijl bestond, dan was romantiek inherent aan de kunst van Engeland en Duitsland.

Keizerin Josephine – echtgenote van Napoleon,
werd beschouwd als een trendsetter in de Empire-stijl

Het enige land, naast Frankrijk, waar de Empire-stijl aan het begin van de 19e eeuw wijdverspreid werd, was het Russische rijk. En dit is ook niet verrassend: Rusland claimde ook de rol van erfgenaam van het Romeinse rijk. Er is een uitdrukking: “Moskou is het derde Rome.” De stad Constantinopel, de hoofdstad van Byzantium, werd traditioneel beschouwd als het tweede Rome. Het was namelijk vanuit Byzantium dat Kievan Rus ooit het christendom adopteerde.

V.L. Borovikovsky
Portret van Lopoechina

Empirestijl in kleding

In de mode is het hetzelfde. Empire-stijlmode aan het begin van de 19e eeuw was het meest wijdverspreid in Frankrijk en het Russische rijk.
Het kostuum in Empire-stijl was, net als kunst, gebaseerd op Romeinse tradities. In tegenstelling tot het kostuum van de vorige stijl was de Empire-stijl classicisme, waarvan de kleding grotendeels het kostuum van het oude Griekenland imiteerde.

Jean Auguste Dominique Ingres
Portret van mademoiselle Caroline Riviere, 1805

De Romeinse invloed op het kostuum in Empire-stijl was vooral merkbaar in dameskleding. Een jurk met een overhemdsnit, zoals Romeinse tunieken, verzameld in plooien, zo populair in oude Griekse en Romeinse kostuums. En natuurlijk een hoge taille, zoals de Romeinse tafel, die in Rome alleen door getrouwde vrouwen werd gedragen.

Jean Auguste Dominique Ingres
Portret van Madame Rivière, geboren Marie Françoise Biben Blau de Beauregard, 1806

Jurk in empirestijl

Een jurk in empirestijl is een lange witte jurk met korte bolvormige mouwen () die de schouders benadrukken, en met een hoge taille, vaak geaccentueerd door een riem.

Vóór 1809 droegen vrouwen geen korsetten bij jurken in Empire-stijl. Het korset raakte onmiddellijk uit de mode na de Franse Revolutie aan het einde van de 18e eeuw, als overblijfsel van de aristocratische mode. Al in 1809 kwamen korsetten echter weer in de mode.

Jean Auguste Dominique Ingres
Portret van mevrouw Leblanc, 1823

Wit, gemaakt van lichte stof, vaak zijde, werd de jurk in Empire-stijl, volgens de laatste mode van die tijd, vaak nat gedragen, zodat de stof de figuur omhelsde en dus de vrouwelijke figuur leek op de witmarmeren zuilen van oude tempels .

In koude klimaten droeg dergelijke mode bij aan de opkomst van echte modeslachtoffers. In de winter van Sint-Petersburg kregen jongedames een longontsteking, waaraan je in die tijd gemakkelijk kon overlijden.

Jean Auguste Dominique Ingres
Portret van mevrouw Devose, 1807

Maar al in de jaren 1810 werden jurken in Empire-stijl geleidelijk aangepast aan het Europese klimaat. Jurken worden dus gemaakt van dichtere en duurdere stoffen, bijvoorbeeld brokaat of. Jurken zijn niet langer uitsluitend wit, maar zijn nog steeds meestal monochromatisch.

V.L. Borovikovsky
Portret van prinses Dolgoruky, 1811

Jurken zijn ook versierd met borduurwerk. Er zijn ook opties voor jurken met lange mouwen. In de jaren 1810 verloren jurken in Empire-stijl hun sleep en kregen hun rokken een smalle, klokvormige vorm.

Jean Auguste Dominique Ingres
Portret van mevrouw Marcotte de Sainte-Marie, 1826

Over de jurken konden ze een kort jasje dragen – een Spencer of Kasjmir-sjaals. Net als in de oudheid wordt er veel belang gehecht aan gordijnen. Dus in die tijd kon men in plaats van de uitdrukking ‘goed gekleed’ zeggen dat een vrouw ‘goed gedrapeerd’ was. Russische bontjassen worden ook in de mode.

Jean Auguste Dominique Ingres
Portret van mevrouw Tournon, 1812

Heel vaak worden lange handschoenen gedragen bij jurken in empirestijl. In de nek zit een parelsnoer of kleine kraaltjes.

Wat het herenpak betreft, de belangrijkste kwaliteit ervan sinds het begin van de 19e eeuw was gemak. Ruches, weelderig, wat doet denken aan een rok, broeken, gepoederde pruiken, dit alles behoort tot het verleden. Mode werd in de 19e eeuw niet langer gedicteerd door aristocraten, maar door vertegenwoordigers van de burgerij. Dat wil zeggen zakenmensen, mensen die werken en een actieve levensstijl leiden.

Jean Auguste Dominique Ingres
Portret van Philibert Riviere, 1808

Zo werden aan het begin van de 19e eeuw kousen en korte culottes vervangen door lange broeken, enkellange pantalons. Deze broeken worden meestal met bretels gedragen.

Jean Auguste Dominique Ingres
Mijnheer de Norvin, 1811-1812

Ook droegen mannen uit het begin van de 19e eeuw een wit overhemd met een gesteven opstaande kraag, een kleurrijk vest en een geklede jas. De jas heeft een dubbele rij knopen, is heuplang en heeft een hoge kraag. Later wordt de geklede jas vervangen door een slipjas. In de 19e eeuw was een slipjas vrijetijdskleding. Het kan verschillende kleuren hebben.

Een slipjas werd meestal gedragen met een lichte broek en een vest dat lichter van kleur was dan de slipjas. Om hun nek droegen mannen uit het begin van de 19e eeuw een prototype van een stropdas – halsdoeken, die achter een vest konden worden gestoken of op verschillende manieren konden worden vastgebonden, bijvoorbeeld met een knoop of een strik.

Jean Auguste Dominique Ingres
Portret van Edme Bochet, 1811

En natuurlijk droegen veel mannen aan het begin van de 19e eeuw militaire uniformen. We mogen immers niet vergeten dat het begin van de 19e eeuw de tijd was van Napoleon en zijn oorlogen in Europa. Ook Napoleon zelf droeg het liefst een militair uniform, waarin hij in ceremoniële portretten werd afgebeeld.

Paul Delaroche
Portret van Napoleon Bonaparte

Mode in Empire-stijl had een grote invloed op moderne kostuums. Dus in feite werd aan het begin van de 19e eeuw het prototype van een modern herenpak gevormd: jasje, wit overhemd, broek, stropdas. Wat betreft Empire-jurken voor dames, zelfs vandaag de dag zijn Empire-jurken – lichte, shirt-cut jurken met hoge taille ook relevant. Jurken in Empire-stijl zijn erg populair in de bruidsmode.

Stills uit de film “War and Peace” 1967

En dit is niet verrassend. Deze jurken passen bij veel mensen. Jurken in empirestijl kunnen immers veel figuurfouten verbergen, je bijvoorbeeld visueel groter maken of extra kilo’s verbergen.